Hoofdstuk 1: Landgoed Schellerberg
In de luwte van de stad
Het Landgoed Schellerberg ligt in de gemeente Zwolle, zuidelijk van
het grote uitbreidingsplan Zwolle-Zuid. Schellerberg maakt deel uit
van de buurschap Schelle dat in het oosten wordt begrensd door
de buurschappen Oldeneel en Ittersum en in het westen door de
buurschap Spoolde. Historisch gezien is de kern van Schelle gele-
gen op en rond het rivierduin bij de splitsing van de Schellerberg-
weg en de Kleine Veerweg.
Schelle
De betekenis van het woord ‘schelle’ of ‘schelne’ is lange tijd een
raadsel geweest, maar de naam is etymologisch verwant met het
Engelse ‘shallow’ dat ondiep of doorwaadbaar betekent. Het ach-
tervoegsel -berg in Schellerberg duidt op het rivierduin waarop het
Landgoed is gesitueerd. Tot in de negentiende eeuw werd gespro-
ken over ‘Schellen berg’ in plaats van Schellerberg.
De aanwezigheid van het Landgoed heeft er zeker toe bijgedragen
dat er tussen stad en IJssel een zogenaamde ‘groene buffer’ is ont-
staan, waar het heerlijk uitwaaien is voor de bewoners van het
nieuwe stadsdeel. Had het Landgoed er niet gelegen, dan zouden
er weinig belemmeringen zijn geweest om de nieuwbouw tot aan
de IJsseldijk door te zetten. In zekere zin mag Schellerberg de
plannenmakers van de Nederlandse Spoorwegen dankbaar zijn.
De ligging van het NS-station en de diverse spoorlijnen vormden in
de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw nog een te grote
barrière voor stadsuitbreiding ten zuiden van Zwolle, hoewel dit
gebied relatief dicht tegen het centrum aan ligt. Om een zuidelijke
stadswijk toegankelijk te maken voor het verkeer moesten er diver-
se spoortunnels aangelegd worden. Dit ging de financiële draag-
kracht van de stad in de jaren vijftig en zestig ver te boven. Indien
er toen wél tot uitbreiding was besloten, dan had het er slecht voor
Schellerberg uitgezien. In die tijd had men namelijk nog geen oog
voor natuurschoon, om nog maar te zwijgen over het respecteren
van historische waarden. Aan de gedachte om een particulier land-
goed binnen de gemeentegrenzen te sparen zouden waarschijnlijk
weinig woorden vuil gemaakt zijn. Vanaf de zijde van de IJssel
kwam de dreiging voor Schellerberg van het ‘plan Dudok’. Dit, niet
uitgevoerde plan uit de jaren vijftig, voorzag er in dat er op het
grondgebied van Schelle een industrieterrein zou komen met drie
insteekhavens. Eén er van zou in de tuin van Schellerberg komen
te liggen.
Vervolg
Inmiddels is die Zwolse nieuwbouwwijk er wel gekomen. In de
jaren tachtig en negentig van de twintigste eeuw is er gebouwd aan
Zwolle-Zuid: er waren 10.000 huizen voor 25.000 inwoners nodig!
Gelukkig is er momenteel het inzicht dat het gebied langs de IJssel
te waardevol is om op te offeren aan woningbouw. De IJssel vormt,
samen met de uiterwaarden, een onderdeel van de Ecologische
Hoofdstructuur. Dat is een netwerk van groene verbindingszones
over heel Nederland, waardoor het voor plant en dier gemakkelijker
is zich te handhaven en zich te verspreiden. De grote rivieren vor-
men een belangrijke schakel in dit netwerk. Deze ontwikkeling in
het denken van de beleidsbepalers is er de hoofdoorzaak van dat
Schellerberg nog steeds op de kaart te vinden is.
Aan de huidige bewoners van het Landgoed de taak om het bezit
‘als een goed rentmeester’ over te dragen aan volgende genera-
ties. Dit betekent dat er een evenwicht gezocht moet worden tus-
sen de verhoging van de rentabiliteit, de maatschappelijke functie
van het Landgoed en de bescherming van het privé-leven van de
bewoners. Handhaving van de kleinschaligheid, het historische
karakter van Schellerberg en de bescherming van natuurwaarden
vormen daarbij de hoofdzaak.